Niepełnosprawność

Niepełnosprawność–długotrwały stan występowania pewnych ograniczeń w prawidłowym funkcjonowaniu człowieka.Ograniczenia te spowodowane są na skutek obniżenia sprawności funkcji fizycznych,psychicznych bądź umysłowych.Jest to także uszkodzenie,czyli utrata lub wada psychiczna,fizjologiczna,anatomiczna struktury organizmu.Utrata ta może być całkowita,częściowa,trwała lub okresowa,wrodzona lub nabyta,ustabilizowana lub progresywna.Niepełnosprawność jest jednym z ważniejszych problemów współczesnego świata.Wynika to z powszechności i rozmiaru tego zjawiska.Z niepełnosprawnością fizyczną wiąże się ponadto zazwyczaj tzw.niepełnosprawność społeczna,czyli niemożność pełnego funkcjonowania w społeczeństwie.Rok 2003 ogłoszono rokiem niepełnosprawnych.Do grupy osób z niepełnosprawnością społeczną zaliczamy również ludzi,którzy z różnych przyczyn nie są w stanie samodzielnie lub prawidłowo funkcjonować w społeczeństwie.

Zaliczamy do tej grupy m.in.:

• Narkomanów, 
• Alkoholików 
• Czy więźniów.

Rodzaje niepełnosprawności

• Obniżona sprawność sensoryczna(zmysłowa)–brak,uszkodzenie lub zaburzenie funkcji analizatorów zmysłowych(są to m.in.osoby niewidome,niedowidzące,głuche,niedosłyszące, z zaburzeniami percepcji wzrokowej i słuchowej. 
• Obniżona sprawność intelektualna–upośledzenie umysłowe,demencja starcza 
• Obniżona sprawność funkcjonowania społecznego–zaburzenia równowagi nerwowej,emocjonalnej oraz zdrowia psychicznego 
• Obniżona sprawność komunikowania się–utrudniony kontakt słowny(zaburzenia mowy,autyzm,jąkanie się) 
• Obniżona sprawność ruchowa–osoby z dysfunkcją narządu ruchu(wrodzoną lub nabytą) 
• Mózgowe porażenie dziecięce 
• Obniżona sprawność psychofizyczna z powodu chorób somatycznych–np.nowotwory,guz mózgu,cukrzyca,rak) 

Najczęstsze przyczyny niepełnosprawności 

• Wady wrodzone 
• Choroby przewlekłe(80%) 
• Nagłe–wypadki,urazy,zatrucia,infekcje

Definicje niepełnosprawności

Według WHO(Światowa Organizacja Zdrowia)osoba niepełnosprawna to taka,która nie może samodzielnie,częściowo lub całkowicie zapewnić sobie możliwości normalnego życia indywidualnego i społecznego na skutek wrodzonego lub nabytego upośledzenia sprawności fizycznej lub psychicznej.

Definicja ogólna(medyczna)

Niepełnosprawną jest osoba,której stan fizyczny i(lub)psychiczny,trwale lub okresowo utrudnia,ogranicza lub uniemożliwia wypełnianie zadań życiowych i ról społecznych zgodnie z normami prawnymi i społecznymi.Osoba niepełnosprawna jest jednostką w pełni swych praw znajdującą się w sytuacji upośledzającej ją stworzonej przez bariery środowiskowe,ekonomiczne i społeczne,których nie może tak jak inni ludzie przezwyciężyć wskutek występujących w niej uszkodzeń.

Definicja dla określonych celów

Osoby niepełnosprawne określa się,jako osoby,których stan fizyczny,psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia,ogranicza bądź uniemożliwia wypełnienie ról społecznych,a w szczególności zdolności do wykonywania pracy zawodowej jeżeli uzyskały orzeczenie o zakwalifikowaniu przez organy do jednego z trzech stopni niepełnosprawności(znacznego,umiarkowanego,lekkiego)oraz o niezdolności do pracy.

Definicja dla poszczególnych grup niepełnosprawnych

     Osoby niepełnosprawne można podzielić według różnych kryteriów:

• według rodzaju(kategorii)niepełnosprawności 
• okresu życia,w którym ona wystąpiła 
• Stopnia niepełnosprawności

Polskie przepisy prawne

Najważniejsze przepisy prawne związane z osobami niepełnosprawnymi znajdują się w: 

• Konstytucji RP–art.30,32,68,a szczególnie art.69,który głosi:

Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają,zgodnie z ustawą,pomocy w zabezpieczaniu egzystencji,przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej.

• Ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r.o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych(Dz.U.1997 r.nr 123 poz.776 z późn.zm.) 
• Ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r.o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych(Dz.U.1998 Nr 162 poz.1118 z późn.zm.) 
• Karcie Praw Osób Niepełnosprawnych(uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r.,M.P.1997 r.nr 50 poz.475).

Według ustawy o pomocy społecznej niepełnosprawność oznacza niezdolność do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych albo zaliczenie do grupy inwalidów lub legitymowanie się stopniem niepełnosprawności w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Wyróżnia się ponadto:

• Inwalidztwo–częściowa niezdolność do wykonywania pracy zawodowej,spowodowana długotrwałym lub trwałym naruszeniem sprawności organizmu.O inwalidztwie mówi się,gdy choroba trwa powyżej sześciu miesięcy. 
• Kalectwo–niedorozwój,brak lub nieodwracalne uszkodzenie narządu lub części ciała(trwałe uszkodzenie organizmu).Może,ale nie musi spowodować zmniejszenia lub utraty zdolności do pracy zawodowej.

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności

Osoby niepełnosprawne mogą uzyskać oficjalne,administracyjne uznanie ich niepełnosprawności występując o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.Dokument taki wydają Powiatowe Zespoły ds.Orzekania o Niepełnosprawności.Uzyskany dokument zawiera podstawowe informacje o przyczynie niepełnosprawności posiadacza,o stopniu niepełnosprawności(znaczny,umiarkowany lub lekki),o wskazaniach dotyczących rehabilitacji,leczenia i wyposażenia w sprzęt ortopedyczny,a także wskazania dotyczące szczególnych uprawnień,jak na przykład prawa do korzystania z ułatwień dla osób niepełnosprawnych zawartych w Prawie o Ruchu Drogowym.Orzeczenie o Stopniu Niepełnosprawności jest niezbędne,gdy osoba niepełnosprawna chce korzystać z przywilejów i ułatwień zawartych na przykład w prawie odnoszącym się do zatrudnienia.W szczególności jest podstawą do przyznania różnych dofinansowań do kosztów zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych.Określenie stopnia niepełnosprawności może być również dokonane przez lekarzy orzeczników Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.Takie orzeczenie jest niezbędne w przypadku występowania o przyznanie renty inwalidzkiej,gdyż orzeczenie Powiatowego Zespołu ds.Orzekania o Niepełnosprawności nie jest wystarczające,by uzyskać świadczenia z racji ubezpieczeń społecznych.Ta dwoistość źródeł orzekania o poziomie niepełnosprawności jest częstą przyczyną nieporozumień związanych z prawami do świadczeń i szczególnych uprawnień osób niepełnosprawnych.Nieporozumienia pogłębiane są dodatkowo przez nieprecyzyjną i niepoprawnie interpretowaną nomenklaturę stopni niepełnosprawności.Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydawane przez Powiatowy Zespół ds.Orzekania o Niepełnosprawności jest dokumentem,którym osoba niepełnosprawna posługuje się gdy chce korzystać z przywilejów i uprawnień,które jej przysługują z wyjątkiem świadczeń rentowych.Orzeczenie wydawane przez lekarzy orzeczników instytucji ubezpieczeń społecznych(ZUS i KRUS)są konieczne w przypadku występowania o świadczenia rentowe z tytułu niezdolności do pracy,mogą być i są również często uznawane jako podstawa do korzystania z niektórych innych przywilejów i uprawnień przewidzianych dla osób niepełnosprawnych.Należy mieć na uwadze fakt,że orzeczenia wydawane przez te instytucje nie są od siebie zależne i każda z nich może orzec inny stopień niepełnosprawności,co dodatkowo komplikuje sytuację osób niepełnosprawnych.Częstą sytuacją jest orzeczenie dla jednej osoby znacznego stopnia niepełnosprawności przez Powiatowy Zespół ds.Orzekania o Niepełnosprawności oraz umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przez ZUS.Jest to spowodowane,jak się wydaje,względami ekonomicznymi,gdyż orzeczony stopień niepełnosprawności przez ZUS definiuje poziom świadczeń,które są tym wyższe,im wyższy jest stopień niepełnosprawności.

Tzw.„niezdolność do pracy”

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności często łączy się ze stwierdzeniami w wydawanych przez instytucje orzekające dokumentach o całkowitej bądź częściowej„niezdolności do pracy”.Często do tych pojęć dochodzą jeszcze określenia takie,jak niezdolność do samodzielnej egzystencji.Zupełnie niesłusznie niektóre osoby wpisy takie asymilują z„zakazem pracy”wyobrażając sobie,że osób posiadających te orzeczenia nie wolno zatrudniać.Należy, więc zwrócić uwagę,że w KAŻDYM przypadku zatrudniania osoby niepełnosprawnej na jakiekolwiek stanowisko to lekarz medycyny pracy lub lekarz prowadzący decyduje o tym,czy dana osoba może pracować i jakie warunki pracy muszą jej być zapewnione.

Praca osób niepełnosprawnych

Ogromny procent osób niepełnosprawnych może pracować zawodowo,jednak w niektórych przypadkach niezbędne jest odpowiednie dostosowanie stanowiska pracy.Wbrew pojawiającym się czasami opiniom przyznanie osobie niepełnosprawnej tzw.„Pierwszej Grupy Inwalidzkiej”,co przekłada się faktycznie na określenie„znacznego stopnia niepełnosprawności”NIE OZNACZA zakazu pracy.O tym,czy osoba niepełnosprawna może,czy nie może pracować na danym,konkretnym stanowisku decyduje za każdym razem lekarz medycyny pracy.Również lekarz medycyny pracy decyduje o ewentualnym wymiarze czasu pracy osoby niepełnosprawnej i czynnościach,których nie może wykonywać.

Szczególne uprawnienia pracowników niepełnosprawnych

• Dobowy czas pracy pracowników,którzy mają przyznany znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności wynosi 7 godzin,a tygodniowy czas pracy wynosi 35 godzin.Lekarz medycyny pracy lub lekarz sprawujący opiekę nad osobą niepełnosprawną może,na wniosek osoby niepełnosprawnej,wydać zgodę na niestosowanie tych przepisów przez pracodawcę. 
• Pracownik niepełnosprawny ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy w wymiarze 15 minut,które dodaje się do ustawowej piętnastominutowej przerwy w pracy przysługującej wszystkim pracownikom pracującym ponad 6 godzin dziennie. 
• Pracownikowi zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. 
• Pracownik o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w przypadku korzystania z turnusu rehabilitacyjnego(do 21 dni)oraz w razie konieczności przeprowadzenia badań specjalistycznych,zabiegów leczniczych lub usprawniających,a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy.

Nauczanie osób niepełnosprawnych

Nieletnie osoby niepełnosprawne podlegają takiemu jak wszyscy inni obowiązkowi szkolnemu.Niektórzy niepełnosprawni z racji swojego stanu muszą być nauczani w szczególnych warunkach.O przyznaniu prawa do specjalnego trybu nauczania decydują Zespoły Orzekające Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych,jednak zawsze ostateczna decyzja o wyborze metody i sposobu nauczania leży w rękach rodziców bądź opiekunów nieletniej osoby niepełnosprawnej.Zespoły Orzekające Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych mogą umożliwić niepełnosprawnemu dziecku korzystanie z przedszkola do ukończenia 10 roku życia,a niepełnosprawnej młodzieży przedłużenie nauki w szkołach podstawowych do 18 roku życia,a w ponadpodstawowych do 24 roku życia.