Osoby niepełnosprawne w Polsce i w
Unii Europejskiej
Istnieje problem z pozyskaniem jednorodnych pod
względem metodologicznym danych dotyczących osób niepełnosprawnych w Polsce i
Unii Europejskiej,w związku z czym trudno jest je porównywać.Niejednorodność
wynika z różnego definiowania niepełnosprawności w poszczególnych krajach.Zróżnicowanie
to odnosi się zarówno do definicji niepełnosprawności biologicznej,jak też
określania niepełnosprawności prawnej.W krajach Unii Europejskiej w oparciu o
jednolitą definicję niepełnosprawności biologicznej zbierane są dane dotyczące
osób niepełnosprawnych biologicznie w ramach Europejskiego Ankietowego Badania
Zdrowia(EHIS).Reprezentacyjne ankietowe badania stanu zdrowia ludności Polski
GUS przeprowadził już dwukrotnie–w 1996 r.oraz w 2004 r.Były one przygotowywane
z wykorzystaniem zaleceń międzynarodowych organizacji zajmujących się
statystyką zdrowia.Natomiast w 2009 roku po raz pierwszy w Polsce zrealizowano
Europejskie Ankietowe Badanie Zdrowia.Jego wyniki dostępne są w publikacji GUS
Stan zdrowia ludności Polski w 2009 roku.Dane dotyczące osób niepełnosprawnych
prawnie odnoszą się do obowiązujących w danym kraju przepisów prawnych
dotyczących orzekania o niepełnosprawności,w związku z czym nie są porównywalne
dla poszczególnych krajów.Dane dotyczące osób niepełnosprawnych prawnie i
biologicznie zbierane są w ramach przeprowadzanych z określoną częstotliwością
narodowych spisów powszechnych(w Polsce,co 10 lat)oraz badań reprezentacyjnych(ankietowych):badania
stanu zdrowia ludności(w Polsce co 5 lat,od 2004 roku)oraz Europejskiego
Badania Warunków Życia(EU SILC–co roku,od 2005 roku).Europejskie Ankietowe
Badanie Stanu Zdrowia(EHIS)obejmuje zagadnienia dotyczące niepełnosprawności
biologicznej,ograniczeń sprawności niektórych narządów oraz poziomu możliwości
samoobsługi i prowadzenia gospodarstwa domowego według cech
społeczno-demograficznych.W Polsce w ramach ostatniego Narodowego Spisu
Powszechnego z maja 2002 roku zostały zebrane dane dotyczące liczby osób niepełnoprawnych
prawnie i biologicznie.Dane te można uznać za najbardziej miarodajne ze względu
na powszechny charakter badania(badanie pełne).W drugim półroczu 2012 r.dostępne
będą dane dotyczące osób niepełnosprawnych z Narodowego Spisu Powszechnego
Ludności i Mieszkań 2011,który odbył się w dniach 1 kwietnia-30 czerwca 2011
roku.W Polsce dane dotyczące osób niepełnosprawnych prawnie dostępne są na
bieżąco,z kwartalną częstotliwością,na podstawie wyników Badania Aktywności
Ekonomicznej Ludności(BAEL).Najbardziej aktualne dane z BAEL dotyczące osób
niepełnosprawnych to dane za I kwartał 2012 roku.W bezrobociu rejestrowanym,co
miesiąc zbierane są dane dotyczące niepełnosprawnych zarejestrowanych w
powiatowych urzędach pracy jako osoby bezrobotne i poszukujące pracy.Najbardziej
aktualne dane z bezrobocia rejestrowanego dostępne są za czerwiec 2012 roku.W
2002 roku w większości krajów Wspólnoty Europejskiej przy badaniu siły
roboczej(Labour Force Survey;w Polsce-Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności
BAEL)zostało przeprowadzone badanie modułowe,dotyczące niepełnosprawności
biologicznej.Polska nie przeprowadziła go jednak,ponieważ w 2002 roku miał miejsce
Narodowy Spis Powszechny,a ponadto w 2000 roku GUS przeprowadził przy BAEL
badanie modułowe„Osoby niepełnosprawne na rynku pracy”,w którym niepełnosprawność
została zdefiniowana w oparciu o ustawodawstwo krajowe.Kolejne badanie modułowe
przy BAEL,poświęcone sytuacji na rynku pracy osób niepełnosprawnych,miało miejsce
w II kwartale 2011 roku.Tym razem zostało ono przeprowadzone według jednolitej
metodologii europejskiej.Jego wyniki będą dostępne jesienią 2012.Na podstawie
badania budżetów gospodarstw domowych,co roku dostępne są dane dotyczące
sytuacji materialnej gospodarstw domowych z osobami niepełnosprawnymi prawnie.Jej
miernikiem jest wartość wskaźnika zagrożenia ubóstwem w tych gospodarstwach.W
zbiorowych zestawieniach przedstawiających statystyki krajów Wspólnoty
Europejskiej dotyczące niepełnosprawności najczęściej prezentowane są dane
dotyczące częstości występowania niepełnosprawności.Dane te dotyczą wówczas
niepełnosprawności biologicznej.Większość krajów Wspólnoty Europejskiej podaje
dane statystyczne odnoszące się do osób niepełnosprawnych biologicznie,niektóre
kraje posługują się danymi na temat osób niepełnosprawnych prawnie.
W oparciu o wyniki badań
statystycznych przeprowadzanych we wszystkich krajach Wspólnoty Europejskiej(w
Polsce prowadzonych przez GUS):
- Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia(EHIS 2009)
- I Europejskiego Badania Warunków Życia(EU SILC-ostatnie dostępne dane za 2010 rok)na stronie Eurostatu(Urzędu Statystycznego Wspólnot Europejskich)dostępne są jednorodne metodologicznie dane dotyczące udziału procentowego osób z ograniczoną sprawnością(niepełnosprawnych biologicznie)w Polsce i pozostałych krajach Unii Europejskiej.
Dane takie dostępne są też dla pracujących i
bezrobotnych osób z ograniczoną sprawnością.
Nie są natomiast dostępne dane
dotyczące liczebności poszczególnych zbiorowości,jak też wartości wskaźników:
- Współczynnika aktywności zawodowej,
- Wskaźnika zatrudnienia
- I stopy bezrobocia dla tych osób.
W przypadku podawania w statystykach poszczególnych
krajów Unii Europejskiej danych nt.wartości wskaźników aktywności zawodowej
osób niepełnosprawnych(współczynnik aktywności zawodowej,wskaźnik
zatrudnienia,stopa bezrobocia)również nie zawsze stosowane są jednakowe
definicje i jednakowa metodologia ich liczenia.Najczęściej nie są podawane
stosowane definicje niepełnosprawności ani źródła danych.Informacje metodyczne
i dane statystyczne dotyczące niepełnosprawności w krajach Wspólnoty
Europejskiej można znaleźć na stronach internetowych Eurostatu.
·
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/statistics/search_database
·
http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=429&langId=en
·
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home
Najbardziej aktualne dane z badania warunków życia
ludności Polski(EU-SILC)dostępne są za 2010 rok.Informacje statystyczne
dotyczące osób niepełnosprawnych pochodzące z powyższych badań można znaleźć w
publikacjach wydawanych przez Główny Urząd Statystyczny.Dostępne są one w
wersji elektronicznej na stronie internetowej GUS.
Opracowania te zostały pogrupowane
według poniżej wyszczególnionych bloków tematycznych:
- NARODOWE SPISY POWSZECHNE
Publikacje z zakresu tej tematyki
dostępne są na stronie internetowej GUS pod adresem:
·
http://www.stat.gov.pl/gus/6646_PLK_HTML.htm
Dane dotyczące rozmiaru niepełnosprawności prawnej i
biologicznej,a także sytuacji demograficznej i społeczno-ekonomicznej osób
niepełnosprawnych oraz gospodarstw domowych z osobami niepełnosprawnymi można
znaleźć w publikacjach opracowanych na podstawie wyników Narodowego Spisu
Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002.Należą do nich publikacje„Osoby
niepełnosprawne oraz ich gospodarstwa domowe 2002 Część I Osoby niepełnosprawne”
i „Osoby niepełnosprawne oraz ich gospodarstwa domowe 2002 Część II
Gospodarstwa domowe”.GUS opublikował już wprawdzie wstępne wyniki Narodowego
Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011,nie obejmują one jednak na razie
tematyki niepełnosprawności.Dane w tym zakresie z NSP 2011 dostępne będą w
drugiej połowie 2012 roku.
- PRACA,WYNAGRODZENIA
Publikacje z zakresu tej tematyki
dostępne są na stronie internetowej GUS pod adresem:
·
http://www.stat.gov.pl/gus/praca_wynagrodzenia_PLK_HTML.htm
Bieżącym źródłem informacji na temat sytuacji osób
niepełnosprawnych na rynku pracy jest reprezentacyjne kwartalne Badanie Aktywności
Ekonomicznej Ludności.Wybrane dane dotyczące osób niepełnosprawnych prawnie,w
szczególności dotyczące ich aktywności zawodowej,zawarte są w kwartalnej
publikacji„Aktywność ekonomiczna ludności Polski”.Publikacja prezentuje rozmiar
niepełnosprawności prawnej,a także charakterystykę demograficzną i społeczną
osób niepełnosprawnych.
Uwzględniono następujące przekroje:
- Płeć,
- Wiek,
- Poziom wykształcenia,
- Stan cywilny,
- Miejsce zamieszkania,
- Stopień niepełnosprawności.
Informacje na temat sytuacji osób niepełnosprawnych na
rynku pracy dotyczą wykonywania pracy,bezrobocia bądź bierności zawodowej.
Roczne i kwartalne dane z BAEL
dotyczące wartości wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wieku 15-64
lata(wiek produkcyjny wg Eurostatu)według regionów i województw dostępne są na
stronie internetowej GUS,w Banku Danych Lokalnych, pod adresem:
Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wieku
15-64 lata obliczono,jako udział pracujących niepełnosprawnych w wieku 15-64
lata w ogólnej liczbie ludności niepełnosprawnej w tym wieku.Zbiorowość osób
niepełnosprawnych została wyodrębniona z ogółu ludności w wieku 15-64 lata,na
podstawie kryterium prawnego.Do osób niepełnosprawnych zaliczono osoby,które
mają przyznane orzeczenie o stopniu niepełnosprawności lub niezdolności do
pracy.
Średnioroczne dane za lata 1995-2010,dotyczące
wartości wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wieku 15-64 lata,
można pobrać pod adresem:
·
http://www.stat.gov.pl/bdl/app/dane_podgrup.hier?p_id=431279&p_token=1883766014#
Dane kwartalne za lata 2007-2010,dotyczące
wartości wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wieku 15-64 lata,można
pobrać pod adresem:
·
http://www.stat.gov.pl/bdl/app/dane_podgrup.hier?p_id=431279&p_token=1883766014#
Ponadto informacje dotyczące osób niepełnosprawnych
bezrobotnych i poszukujących pracy(niepozostających w zatrudnieniu),rejestrowanych
w powiatowych urzędach pracy,dostępne są na podstawie Sprawozdania MPiPS-01 w
publikacji„Bezrobocie rejestrowane”.Dane z bezrobocia rejestrowanego,w tym dotyczące
osób niepełnosprawnych,dostępne są ponadto na portalu internetowym Publiczne
Służby Zatrudnienia.W publikacji„Popyt na pracę”dostępne są dane dotyczące
pracujących osób niepełnosprawnych według sekcji,sektorów własności i wielkości
jednostek,w których pracują.Ostatnie takie dane z badania popytu na pracę
dostępne są na koniec I kwartału 2012 roku.
- ZDROWIE.OPIEKA SPOŁECZNA
Publikacje z zakresu tej tematyki
dostępne są na stronie internetowej GUS pod adresem:
·
http://www.stat.gov.pl/gus/zdrowie_opieka_PLK_HTML.htm
W publikacji„Stan zdrowia ludności Polski w 2009
r.”zostały przedstawione dane nt.częstości niepełnosprawności prawnej i
biologicznej według standardów UE oraz NSP,rodzaju schorzeń osób niepełnosprawnych
oraz inne dotyczące uwarunkowań zdrowotnych i społeczno-ekonomicznych
niepełnosprawności.Na uwagę zasługuje również publikacja„Podstawowe dane z
zakresu ochrony zdrowia w 2009 r.”Podstawowe dane dotyczące częstości
niepełnosprawności,sprawności niektórych narządów,możliwości samoobsługi osób
niepełnosprawnych prawnie i biologicznie,a także danych o płci,wieku,poziomu
wykształceniu,stanu cywilnego czy też statusu na rynku pracy osób
niepełnosprawnych-pochodzące z badania stanu zdrowia ludności Polski w roku
2009,dostępne są na stronie Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób
Niepełnosprawnych w zakładce Niepełnosprawność w liczbach–Stan zdrowia.Zamieszczono
tam również definicje dot.niepełnosprawności biologicznej.
- WARUNKI ŻYCIA
Publikacje z zakresu tej tematyki
dostępne są na stronie internetowej GUS pod adresem:
·
http://www.stat.gov.pl/gus/warunki_zycia_PLK_HTML.htm
W publikacji„Dochody i warunki życia ludności Polski w
2006-2008”dostępne są definicje dot.z zakresu warunków życia i skali ubóstwa
społeczeństwa.Najbardziej aktualne dane dotyczące sytuacji ekonomicznej tych
gospodarstw zostały zamieszczone w informacji sygnalnej„Sytuacja gospodarstw
domowych w 2010 r.w świetle wyników badań budżetów gospodarstw domowych”,jak
też w publikacji"Budżety gospodarstw domowych w 2010 r."oraz„Ubóstwo
w Polsce w 2011 r.”.Na stronie GUS w ostatniej z wymienionych niżej publikacji,dostępna
jest informacja na temat poziomu ubóstwa w gospodarstwach domowych z osobami
niepełnosprawnymi w 2010 i 2011 roku.Można tu także znaleźć raport z
europejskiego badania warunków życia EU-SILC za rok 2010 pod tytułem„Dochody i
warunki życia ludności Polski”.Dane na temat zagrożenia ubóstwem w
gospodarstwach domowych z osobami niepełnosprawnymi za lata 2004-2010,opracowane
przez GUS w oparciu o szacunki dokonane na podstawie badań budżetów gospodarstw
domowych,dostępne są na stronie Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób
Niepełnosprawnych w zakładce Niepełnosprawność w liczbach–Warunki życia.W
publikacji„Ubóstwo w Polsce”zamieszczone zostały dane dotyczące zasięgu ubóstwa
w Polsce w 2011 roku,jak też omówiono pojęcia i definicje związane z tą
tematyką.
- EDUKACJA
Publikacje z zakresu tej tematyki
dostępne są na stronie internetowej GUS pod adresem:
·
http://www.stat.gov.pl/gus/edukacja_PLK_HTML.htm
W publikacji„Oświata i wychowanie w roku szkolnym
2010/2011”dostępne są dane dotyczące liczby niepełnosprawnych uczniów w
szkołach podstawowych,gimnazjach szkołach zawodowych i liceach(w tym w szkołach
specjalnych)według rodzaju niepełnosprawności,a w publikacji„Szkoły wyższe i
ich finanse w 2010 r.”dane dotyczące liczby niepełnosprawnych studentów i absolwentów
według typów szkół,grup i podgrup kierunków studiów oraz rodzaju schorzeń.Podstawowe
dane dotyczące niepełnosprawnych uczniów,studentów i absolwentów,na podstawie
badań GUS,dostępne są na stronie Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób
Niepełnosprawnych w zakładce Niepełnosprawność w liczbach-Edukacja.
- KULTURA.TURYSTYKA.SPORT
Publikacje z zakresu tej tematyki
dostępne są na stronie internetowej GUS pod adresem:
·
http://www.stat.gov.pl/gus/kultura_turystyka_sport_PLK_HTML.htm
W publikacji„Kultura w 2010 roku”dostępne są dane
dotyczące dostępności do instytucji kultury dla osób niepełnosprawnych,w
szczególności przystosowania obiektów kulturalnych do potrzeb osób
niepełnosprawnych poruszających się na wózkach inwalidzkich.W publikacji"Turystyka
w 2009 r."zawarto informacje na temat udogodnień dla osób
niepełnosprawnych w turystycznych obiektach zbiorowego
zakwaterowania.Podstawowe dane dotyczące uczestnictwa osób niepełnosprawnych w
kulturze i turystyce,na podstawie badań GUS,dostępne są na stronie Biura
Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych w zakładce Niepełnosprawność
w liczbach–Kultura i turystyka.
Dane dotyczące sytuacji zawodowej
osób niepełnosprawnych.Struktura bezrobocia osób niepełnosprawnych w Polsce.
Dane dotyczące sytuacji zawodowej osób
niepełnosprawnych dostępne są na podstawie badań prowadzonych przez Główny
Urząd Statystyczny.Należy do nich przede wszystkim Narodowy Spis Powszechny
Ludności i Mieszkań.Wyniki,NSP 2002 w tym dane dotyczące sytuacji zawodowej
osób niepełnosprawnych,zostały zaprezentowane w publikacjach„Osoby
niepełnosprawne oraz ich gospodarstwa domowe 2002 Część I Osoby niepełnosprawne”
i „Osoby niepełnosprawne oraz ich gospodarstwa domowe 2002 Część II Gospodarstwa
domowe”.Chociaż nie są jeszcze dostępne dane z NSP 2011,źródłem danych nt.aktywności
zawodowej osób niepełnosprawnych są dane z BAEL.-Bieżącym źródłem informacji na
temat sytuacji osób niepełnosprawnych na rynku pracy jest reprezentacyjne kwartalne
Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności(BAEL). Wybrane dane dotyczące
aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych prawnie zawarte są w kwartalnej
publikacji„Aktywność ekonomiczna ludności Polski”.Ponadto miesięczne informacje
dotyczące osób niepełnosprawnych bezrobotnych i poszukujących pracy(niepozostających
w zatrudnieniu),rejestrowanych w powiatowych urzędach pracy,dostępne są na
podstawie sprawozdawczości prowadzonej przez powiatowe i wojewódzkie urzędy
pracy(Sprawozdanie MPiPS-01).Prezentowane są one w publikacji„Bezrobocie
rejestrowane”.
Opracowania z zakresu aktywności
zawodowej,w tym osób niepełnosprawnych,dostępne są na stronie internetowej GUS
pod adresem:
·
http://www.stat.gov.pl/gus/praca_wynagrodzenia_PLK_HTML.htm.
Ponadto dane pochodzące z bezrobocia
rejestrowanego,m.in.dotyczące osób niepełnosprawnych,dostępne są na portalu
internetowym Publiczne Służby Zatrudnienia pod adresem:
·
http://www.psz.praca.gov.pl/main.php?do=ShowPage&nPID=867997&pT=details&sP=CONTENT,objectID,867970.
Informacje dotyczące struktury bezrobocia osób
niepełnosprawnych w Polsce dostępne są w w/w publikacjach GUS,jak również w
opracowaniach MPiPS z zakresu aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych,zamieszczonych
na stronie internetowej.Definicje dotyczące bezrobocia stosowane w BAEL
opierają się na metodologii Międzynarodowej Organizacji Pracy(ILO) i
zaleceniach Eurostatu.W przypadku danych pochodzących z bezrobocia
rejestrowanego definicja bezrobocia opiera się na ustawodawstwie krajowym.
Zakłady pracy chronionej(liczba
zakładów,stan zatrudnionych)
Dane dotyczące liczby zakładów pracy chronionej i
stanu zatrudnienia dostępne są na podstawie półrocznej informacji składanych do
Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych przez wojewodów.
Przejrzałem wiele danych statystycznych, również tych, które są wymienione w blogu. Ich przydatność jest przeciętna. Po co mi np. pojedyncza dana o bezrobotnych niepełnosprawnych, skoro obejmuje to zaledwie kilka procent całej społeczności, natomiast nie wiadomo, gdzie pracują (PKD), gdzie otrzymują miejsca pracy, ilu jest biernych (z danych europejskich wiadomo że ok. 80 %)
OdpowiedzUsuń