Seksualność i prokreacja osób z URK

Seks ważny,choć trochę zapominany seksualność osób po URK.O wyjątkowości jakiegoś zjawiska i niepowtarzalności naszych doznań z nim związanych przekonujemy się nieraz dopiero wtedy,gdy już nie możemy przeżyć go po raz kolejny.Podobnie jest z czerpaniem radości z życia seksualnego.Nie zastanawiamy się,jak wiele drobnych procesów musi zaistnieć,byśmy mogli przeżyć rozkosz bycia z innym człowiekiem.Uraz rdzenia kręgowego jest zdarzeniem,które pozbawia nas tego,co wydawało się wcześniej takie oczywiste.I tak jak wcześniej nie zastanawialiśmy się nad tym,od czego zależy podniecenie,co to jest lubrykacja i na czym polega mechanizm erekcji,tak teraz pojawia się wiele pytań.Na początku patrzymy na swoją seksualność zgodnie z tym,co podpowiadają nam stereotypy dotyczące osób niepełnosprawnych.Według tych stereotypów osoby z URK nie mogą mieć potomstwa,nie są zdolne do współżycia,nie potrafią odczuwać przyjemności z seksu,a właściwie w ogóle nie mają potrzeb związanych ze swoją seksualnością.A jaka jest prawda?Gdyby chcieć ująć ją w jednym zdaniu,to brzmiałoby ono tak:wraz z URK nie znikają nasze potrzeby seksualne,wciąż dane jest nam pragnienie bycia z inną osobą i możemy je zrealizować współżyjąc z partnerką/partnerem,a gdy tylko zapragniemy zostać rodzicami i zaangażujemy się w realizację tego marzenia,to na pewno się ono spełni.Nie możemy jednak obrażać się na istnienie stereotypów.Mają one zabarwienie emocjonalne i pomagają nam w prosty sposób rozumieć świat,szczególnie wtedy,gdy wydaje nam się obcy i odległy.Stereotypy bez względu na to,czy dotyczą osób o innym kolorze skóry,czy wyznających inną wiarę,działają podobnie jak te,które dotyczą osób wyróżniających się z tłumu wózkiem inwalidzkim lub białą laską.Często,gdy nie mamy szerszej wiedzy,po doznanym urazie patrzymy na siebie tak,jak podpowiadają nam stereotypy.Zdanie,które przytoczyłam wyżej,nabierze prawdziwego sensu,gdy zdobędziemy wiedzę na temat swojej seksualności i doświadczenie,poznając nasze ciało.Jak URK wpływa na naszą seksualność?Samo znaczenie słowa stereotyp mówi o tym,że nie niesie on prawdziwej wiedzy o świecie,więcej mówi natomiast o tych,którzy się nim posługują.Tak czy inaczej,odrzucając to,co powszechnie przytacza się na temat seksualności osób niepełnosprawnych,trzeba to zastąpić rzetelną wiedzą.Wpływ urazu na fizyczną stronę naszej seksualności:

• Zaburzenie lub zniesienie czucia poniżej poziomu uszkodzenia powoduje zakłócenie lub niemożliwość odczuwania bodźców dotykowych 3 % powierzchni skóry panów i 15% powierzchni skóry pań to strefy erogenne,których pobudzanie jest źródłem przyjemnych doznań,a nawet rozkoszy.W przypadku panów sfery erogenne koncentrują się w okolicach krocza,natomiast miejsca erogenne pań są bardziej zróżnicowane.Zanik czucia oznacza,że możemy w ogóle nie odczuwać tych miejsc,
• w przypadku panów pojawiają się zaburzenia erekcji,spowodowane przerwaniem łączności pomiędzy mózgiem a ośrodkami erekcji w rdzeniu kręgowym.U 80% osób zdolność erekcji powraca w przeciągu 2 lat.Erekcja polega na wypełnieniu się krwią naczyń krwionośnych mieszczących się w ciałach gąbczastych penisa po obu jego stronach.W rdzeniu znajdują się 2 ośrodki erekcji:

-ośrodek erekcji psychogennej,która pojawia się pod wpływem doznań zmysłowych,czyli wtedy,gdy coś oglądamy,wyobrażamy sobie lub czujemy.Znajduje się on na poziomie Th 12/L 1,
-ośrodek erekcji odruchowej,która następuje poprzez mechaniczną stymulację,a jej ośrodek znajduje się w odcinku S2-S4.
Mężczyźni z URK tracą najczęściej zdolność do erekcji psychogennej,a zachowują możliwość uzyskania jej na drodze odruchowej.Tutaj także niezwykle ważny jest trening,który może doprowadzić do tego,że będziemy mogli osiągnąć satysfakcjonujący wzwód,tzn.odpowiednio mocny i długi,dzięki któremu będziemy bez przeszkód współżyć,

• utrata zdolności ejakulacji,która dotyczy 90% panów z URK.Chodzi tutaj oczywiście o ejakulację spontaniczną,ponieważ istnieją inne metody pozyskiwania nasienia do celów prokreacji.W przypadku panów przeżywanie orgazmów jest ściśle związane z wytryskiem nasienia,więc powinniśmy przygotować się na inne doznania i inny sposób osiągania satysfakcji,
• porażenie mięśni powoduje utratę sprawności i ograniczenia aktywności seksualnej.
• zmiany w seksualności kobiet po URK,poza porażeniem mięśni i zaburzeniami czucia,dotyczą osłabienia lub zniesienia lubrykacji,czyli zwilżenia ścian pochwy pojawiającego się pod wpływem podniecenia seksualnego,które zapewnia komfort w trakcie współżycia,
• wpływ na naszą seksualność,zwłaszcza na odczuwany komfort,mają również inne następstwa URK,jak utrata kontroli nad czynnościami wydalniczymi,spastycznością,czy możliwością pojawienia się objawów dysrefleksji autonomicznej.

Jeszcze trochę o tym,co przeżywamy.Skupiliśmy się wcześniej na skutkach urazu dla fizycznej strony naszej seksualności.Jednak nie możemy zapominać o tym,że niepełnosprawność oznacza często obniżenie poczucia własnej wartości,spadek pewności siebie i wypadnięcie z ról społecznych,kiedy nie tylko mamy wrażenie bycia na marginesie,ale również nie czujemy się w pełni kobietami i mężczyznami.Patrząc na pełnienie ról społecznych w odniesieniu do swojej płci,wydaje się,że w przypadku panów największe znaczenie,jeśli chodzi o następstwa URK dla ich seksualności,ma obniżenie sprawności seksualnej i wszystkiego,co ma na nią wpływ.Dla pań dużo istotniejsza jest utrata poczucia własnej atrakcyjności,którą wzmacniać mogą zaniki mięśni,deformacje ciała i sama pozycja,jaką przyjąć trzeba na wózku.To,jak szybko uporamy się z wpływem URK na nasz sposób myślenia i odczuwania siebie,innych oraz otaczającego świata,zależy od tego,jak bardzo zaangażujemy się w zaakceptowanie własnej niepełnosprawności.Co możemy zrobić i z czego skorzystać,by cieszyć się udanym życiem seksualnym?Warto uświadomić sobie,że pierwszymi pacjentami gabinetów seksuologicznych i klientami firm produkujących środki leczące zaburzenia erekcji nie były osoby po URK.Problemy ze swoją seksualnością przeżywają mężczyźni cierpiący na choroby układu krążenia,panowie w określonym już wieku oraz ci,których dotykają kryzysy psychiczne.Dobrze jest korzystać z pomocy specjalistów i traktować ich jako partnerów,wyposażonych w wiedzę i doświadczenie,które mogą nam naprawdę pomóc.Pamiętajmy o znaczeniu eksperymentowania i dostarczaniu sobie jak największej ilości pobudzeń.Dzięki temu możemy odkryć nowe sfery erogenne,często bowiem po URK uwrażliwieniu ulegają inne miejsca:szyja,płatki uszu,strefa będąca granicą między miejscem,gdzie posiadamy czucie,a tym czucia już pozbawionym,a nawet blizna pooperacyjna.Ważne jest również czerpanie wrażeń z innych kanałów zmysłowych,czyli obserwowanie i słuchanie podczas miłosnej gry,do której włączyć możemy także pomocne przedmioty,jak np.wibratory.Ważne:u osób z urazem na poziomie Th6 i wyższym silne podniecenie seksualne może wywołać objawy dysrefleksji autonomicznej(gwałtowny wzrost ciśnienia itp.,pisałam o tym w części o URK).Nie znaczy to,że osoby te powinny zrezygnować z przyjemności,powinny jednak być ostrożne i w porę reagować.Każdy z nas reaguje na pewien indywidualny zestaw bodźców i tylko dzięki praktyce możemy odkryć,co jest dla nas odpowiednie,np.delikatny masaż prowadzony od nasady penisa,połączony z lekkim uciskaniem.U panów z URK w odcinku szyjnym erekcja jest najczęściej wspomagana spastycznością,więc należy wziąć to pod uwagę przy wyborze pozycji do współżycia.Przyjrzyjmy się,jak prezentują się współczesne metody terapii zaburzeń erekcji.Leczenie zaburzeń erekcji przeprowadza się w trzech krokach:
1.W pierwszym kroku stosuje się diagnozę i psychoterapię,by pomóc człowiekowi odnaleźć pewność siebie,poczucie bycia mężczyzną i odbudować jego wewnętrzny potencjał.
2.W dalszej kolejności stosuje się mechanoterapię polegającą na stosowaniu aparatów próżniowych,najczęściej razem z pierścieniami uciskowymi.Aparat,dzięki wytwarzanemu podciśnieniu,wywołuje erekcję,a pierścień pomaga ją utrzymać.Najbardziej powszechnymi spośród stosowanych obecnie metod jest farmakologia,czyli stosowanie leków doustnych i tych podawanych przez iniekcje bezpośrednio do ciał jamistych członka.Spośród leków doustnych wymienić tu możemy viagrę,levitrę i cialis.Najbardziej popularnym lekiem jest viagra,a środkiem nowej generacji cialis,dzięki któremu zdolność do erekcji utrzymuje się nawet przez 72 godziny.Środki te działają na sam mechanizm erekcji,powodując rozluźnienie ścian naczyń krwionośnych i napłynięcie do nich krwi(w przeciwieństwie do afrodyzjaków i innych środków powodujących jedynie wzrost libido).Pamiętajmy jednak,że jeżeli w wyniku URK utraciliśmy zdolność spontanicznej erekcji,to zażyciu leku musi towarzyszyć stymulacja penisa,dopiero wtedy erekcja pojawi się na drodze odruchowej.Nie korzystajmy z farmaceutyków niewiadomego pochodzenia i kupowanych na własną rękę bez konsultacji z lekarzem.Leki te są dość skuteczne w przypadku osób z URK,ale do ich stosowania występują poważne przeciwwskazania,do których zaliczamy:stosowanie leków obniżających ciśnienie(z grupy azotanów),zbyt niskie ciśnienie krwi,niewydolność naczyń krwionośnych w obrębie miednicy.Dlatego konieczne jest odwołanie się do wiedzy lekarza i czasem do odpowiedniej diagnostyki,jak np.kawernozometria,czyli badanie przepływu żylnego.Wśród preparatów podawanych przez iniekcje do ciał jamistych członka najbardziej popularna jest prostaglandyna PGE1,którą w precyzyjnej dawce podaje się strzykawką zaopatrzoną w igłę insulinówkę.Środek ten jest bardzo skuteczny,niestety jego stosowanie ma swoje złe strony.Po pierwsze następstwem ukłuć mogą być zwłóknienia,a po drugie efektem źle ustalonej dawki leku może być priapizm,czyli uporczywy,długi wzwód.
3.Ostatni krok,w przypadku gdyby poprzednie działania okazały się nieskuteczne,to operacyjne założenie implantów bezpośrednio do ciał jamistych członka.Stosuje się w tym celu implanty gięte,przy których gotowość do współżycia uzyskuje się poprzez ich wyprostowanie.Drugi rodzaj to implanty napełniane.Często,zwłaszcza mężczyźni,zastanawiają się czy będą mogli być aktywni"w łóżku"i frustruje ich to,że cała inicjatywa podczas zbliżenia należy do partnerki.Dobrze gdy wykażemy się dużą wytrwałością w odkrywaniu nowych sposobów osiągania przyjemności.Jeżeli w pełni zaangażujemy się w zbliżenie,to prawdziwą satysfakcję możemy przecież czerpać z dawania przyjemności drugiej osobie.Codzienna praca nad swoją samodzielnością i ogólną sprawnością z pewnością pozwoli nam być coraz bardziej aktywnymi,a jeśli dołączymy do tego jeszcze pomysłowość swoją i partnerki,to przeżyjemy wiele radosnych chwil.Dobrą pozycją dla tych,którzy mają znaczne ograniczenia,jest ta,w której on i ona leżą na boku,a partnerka odwrócona jest tyłem do partnera.Wtedy wystarczy,że on zarzuci swoją rękę na jej biodro i droga do przyjemności stoi otworem.Mówiłam o naturalnych konsekwencjach URK dla naszej aktywności seksualnej i odczuwania przyjemności,ale samo podjęcie aktywności seksualnej po urazie wiąże się z pewnymi realnymi objawami dotyczącymi tego,że możemy się nie sprawdzić,a utrata kontroli nad czynnościami fizjologicznymi rodzi lęk przed kłopotliwą sytuacją z tym związaną.Kłopotliwe mogą okazać się dla nas same przygotowania do zbliżenia i irytujący jest przy tym pewien brak spontaniczności.Obawiamy się także różnych komplikacji i trudności wywołanych stanem naszego organizmu,także nasze partnerki/partnerzy obawiają się tego,że sprawią nam ból,czy zrobią coś nieodpowiedniego.Wszystkie te wątpliwości rozwiać możemy sami,jeśli nauczymy się siebie na nowo i zdobędziemy niezbędną wiedzę.Z czerpaniem radości ze współżycia związane są z pewnością trening pęcherza neurogennego i wybór zaopatrzenia urologicznego,uregulowanie czynności wydalniczych oraz dobór wózka i opanowanie techniki jazdy.Wszystko to da nam poczucie pewności siebie,zwiększy naszą niezależność oraz atrakcyjność i sprawi,że nie będziemy mieli żadnych obaw związanych ze zbliżeniem.To wszystko,co poprzedzać powinno w naszym przypadku zbliżenie,nie musi oznaczać wcale utraty spontaniczności i przeżywania skrępowania.Staranna higiena miejsc intymnych i całego ciała,opukanie pęcherza,zdjęcie zaopatrzenia urologicznego,są zupełnie naturalne i nie powinny osłabiać późniejszych,przyjemnych przeżyć.Nie chcemy tu przesądzać niczego i wskazywać,że lepiej,by osoby z URK unikały przygodnych sytuacji zbliżeń,a swoje życie erotyczne opierały na związkach podpartych prawdziwym uczuciem.To,czy chcemy łączyć seks z uczuciem,czy też dawać i otrzymywać przyjemność bez angażowania się,jest wyłącznie naszym wyborem.Bez względu na to,jaki ten wybór będzie,powinniśmy znaleźć sposób,by dać się poznać naszej partnerce,naszemu partnerowi.Unikniemy wtedy zakłopotania,jakie wywołać może widok zaopatrzenia urologicznego,gwałtowne napięcie spastyczne,czy objawy dysrefleksji.Dyskomfort i zmniejszenie repertuary dostępnych technik współżycia może być powodowane niespodziewanymi,gwałtownymi atakami napięć spastycznych.W przypadku pań bardzo silna spastyczność nieraz uniemożliwia podjęcie aktywności seksualnej.Dlatego w pierwszej kolejności trzeba podjąć kroki w celu opanowania i wygaszenia spastyczności,a czasami wystarczy poeksperymentować i znaleźć właściwą pozycję.Ważne dla przyszłych tatusiów.Utrata zdolności do ejakulacji(wytrysku nasienia),to oczywista trudność dla wszystkich mężczyzn,którzy chcieliby cieszyć się posiadaniem potomstwa.Dobrze gdy o swoim ojcostwie myślimy od samego początku,ponieważ wraz z upływem czasu jakość nasienia ulega pogorszeniu.Najlepiej jeśli udamy się do jednej z klinik leczenie niepłodności,których jest coraz więcej(obecnie kilkanaście).Pionierem badania i leczenia niepłodności w Polsce był Białostocki Kriobank.W miejscach tych wykonuje się wszechstronną diagnostykę w celu odkrycia przyczyn niepłodności u mężczyzn i kobiet.W przypadku panów istotne jest uzyskanie nasienia oraz badanie go pod kątem jego wartości prokreacyjnej.W takim badaniu ocenia się ilość plemników w ejakulacie,ich ruchomość oraz budowę.W przypadku trudności z naturalnym jego pobraniem,stosuje się wspomagane metody pozyskiwania ejakulatu:z wykorzystaniem wibratora o odpowiedniej amplitudzie przykładanego do nasady żołądzi.Jeśli ta metoda okaże się nieskuteczna,stosuje się elektrostymulację,polegającą na stymulacji ośrodków erekcji i ejakulacji.Elektrody przykłada się do kręgosłupa na poziomie L-S i na nasadę członka lub doodbytniczo.Cały zabieg trwa ok.10 minut.W przeciwieństwie do metody z użyciem wibratora,którą wykonać możemy w warunkach domowych,elektrostymulację przeprowadza się w specjalistycznych ośrodkach pod okiem fachowego personelu.Musimy pamiętać,że silne pobudzenie,które pojawia się,gdy używamy wibratora lub poddawani jesteśmy elektrostymulacji,może wywołać objawy dysrefleksji autonomicznej(gwałtowny wzrost ciśnienia,ból głowy).Ostatnią metodą stosowaną w przypadku,gdy poprzednie okażą się nieskuteczne,jest biopsja jąder,czyli pobranie nasienia poprzez mikroiniekcje.W związku z tym,że wartość ejakulatu z czasem osłabia się,dobrze gdy skorzystamy z tzw.banków nasienia,a więc pobierzemy nasz materiał i w takim miejscu go zdeponujemy.Nasienie przechowywane w taki sposób nie traci swojej jakości,więc gdy już dojrzejemy do tego,by zostać ojcem,możemy je w tym celu wykorzystać.Następnym krokiem po uzyskaniu nasienia i wyborze tego o najlepszej jakości jest wykorzystanie pobranego materiału do zapłodnienia.Zastosowanie tu mają metody wspomaganego zapłodnienia:inseminacja podanie nasienia specjalnym cewniczkiem prosto do macicy,z ominięciem bariery śluzu znajdującego się w jej szyjce,który mógłby uszkodzić plemniki,dojajowodowe przeniesienie gamet komórkę jajową wraz z zawiesiną nasienia przenosi się bezpośrednio do jajowodu,gdzie następuje zapłodnienie(to tzw.zapłodnienie in vivo).Najczęściej w przypadku osób z URK stosuje się zapłodnienie in vitro.Tutaj do zapłodnienia dochodzi w probówce,a do jajowodów poprzez laparoskop podaje się już gotowe zarodki.Wspomagany rozród połączony jest zazwyczaj z podawaniem kobiecie hormonu,czyli progesteronu.Ważne dla przyszłych mam.W przypadku kobiet URK nie wpływa w zasadzie na ich przyszłe macierzyństwo.Cykl menstruacyjny,który ulega wstrzymaniu na etapie szoku rdzeniowego,najpóźniej po sześciu miesiącach powraca.Móc cieszyć się wychowaniem własnego dziecka,patrzeć,jak dorasta i zmieniać się wraz z nim,to dar,który trudno wyrazić słowami.Podkreślmy więc,że nie ma żadnych przeciwwskazań do tego,by kobieta z URK zaszła w ciążę i urodziła dziecko.Ważne jest jednak,by wejście w rolę mamy stało się efektem świadomej decyzji.Ciąża z pewnością wpłynie na nasze życie.Wzrost masy ciała może nieco utrudniać wykonywanie codziennych czynności,a rosnący płód będzie uciskał pęcherz moczowy,co będzie często skutkowało rozregulowaniem wypracowanych wcześniej sposobów kontroli czynności fizjologicznych.W miarę zaawansowania ciąży może nasilać się spastyczność i wzrasta zagrożenie odleżynami.Te wszystkie okoliczności są mało znaczące w porównaniu ze szczęściem macierzyństwa,ale powinniśmy zdawać sobie z nich sprawę.Pamiętaj,że dobrze już po podjęciu decyzji o macierzyństwie udać się do specjalisty.Najlepiej jeśli będzie to ginekolog,który ma już doświadczenie w postępowaniu z pacjentkami z URK,a jeśli takiego doświadczenia nie ma,zawsze może skorzystać z konsultacji neurologa,urologa,czy fizjoterapeuty.Nie bez znaczenia jest również wiedza o sobie,którą powinnaś dzielić się z lekarzem.To prawda,że kobiecie z URK należy poświęcić trochę więcej czasu,a dodatkowo,jeśli gabinet nie dysponuje specjalnym fotelem,trzeba znaleźć taką pozycję,która umożliwi właściwe badanie.W naszym kraju takie badania(bez fotela)są jeszcze mało popularne,ale np.w USA istnieją szczegółowe wytyczne,jak takie badanie przeprowadzić.Na szczęście coraz więcej rodzimych specjalistów z tej wiedzy korzysta,także przy prowadzeniu pacjentek z URK.Wskazania,o których mówiłam,określają nie tylko samą pozycję,która osłabia spastyczność,ale odnoszą się również do stosowania ogrzanych wzierników i ciepłych środków nawilżających.Przed badaniem należy także opróżnić pęcherz moczowy.Z opieki ginekologicznej dobrze jest korzystać w ramach profilaktyki,a nie tylko w czasie,kiedy zdecydujemy się na potomstwo.Poza badaniami ginekologicznymi koniecznie trzeba wykonać diagnostykę urologiczną oraz ocenę układu kostnego na wypadek nierozpoznanych do tej pory urazów miednicy,zniekształceń oraz skrzywień kręgosłupa,które mogą być poważną przeszkodą dla rozwijającego się płodu.Panie,z powodu zniesienia lub zaburzeń czucia,mogą nie odczuwać początku porodu i zjawisk,które go poprzedzają.Dlatego ważne jest,by palpacyjnie kontrolowały stopień rozwarcia oraz obserwowały swój organizm i potrafiły odczytać sygnały,które on wysyła.Takimi sygnałami mogą być objawy dysrefleksji autonomicznej,które mogą świadczyć o rozpoczęciu akcji porodowej.W przeszłości w przeważającej liczbie przypadków lekarze sięgali po cesarskie cięcie,obecnie coraz częściej kobiety same podejmują decyzję o tym,jak chcą rodzić,decydując się na poród naturalny.Oczywiście pod warunkiem,że nie ma dodatkowych przeciwwskazań.