Komunikacja międzyludzka

Czas po urazie wiąże się często z długotrwałym pobytem w szpitalu,kiedy to po operacji i okresie rekonwalescencji kontynuujemy naszą rehabilitację i przechodzimy długi proces usprawniania.Często pomiędzy kolejnymi pobytami w placówkach medycznych przebywamy w domu,nie mając okazji do zdobywania nowych znajomości i spędzania chwil wśród ludzi,z którymi możemy dzielić się naszymi troskami i radościami.Im dłużej trwa okres izolacji i braku możliwości wchodzenia w relacje z innymi ludźmi,tym trudniej jest nam potem odnaleźć się w nowej rzeczywistości.Dlatego chcemy zaproponować trochę ćwiczeń,które pomogą rozwijać i doskonalić twoje umiejętności w zakresie komunikowania się oraz nawiązywania kontaktów z drugim człowiekiem.Komunikacja w szerokim ujęciu,polega na słownym lub bezsłownym przekazywaniu informacji.W takim rozumieniu komunikujemy zawsze,gdy tylko jesteśmy wśród innych ludzi,a czasem odbywa się to nawet nieświadomie i niezależnie od naszej woli.Uproszczony schemat komunikacji zakłada,że w każdej takiej relacji występuje Nadawca,który w pewnym języku szyfruje wiadomość i przekazuje ją Odbiorcy.Pamiętać jednak musimy o zakłóceniach w przekazywaniu wiadomości,które określane jest jako szum.Prawidłowe zrozumienie treści wiadomości zakłócić zatem mogą różnego rodzaju uprzedzenia,poprzednie doświadczenia oraz postawy i to zarówno nadawcy,jak i odbiorcy.Sens pobytu na obozie AR będzie niezrozumiały dla kogoś,kto wierzy jedynie w postęp medycyny i czeka na cudowną metodę,która zapewni mu powrót do pełnej sprawności.Możemy takiej osobie wysyłać wiele komunikatów i przekonywać,że warto poświęcić parę dni by przekonać się o skuteczności innych sposobów zwiększenia swojej sprawności,a i tak trudno będzie nam zmienić jej nastawienie i sprawić,by dobrze zrozumiała nasze przesłanie.Niewielu z nas zastanawiało się co tak naprawdę jest najistotniejsze w przekazywaniu informacji,na co nasi współrozmówcy zwracają najwięcej uwagi.Wnioski są dość zaskakujące.Okazuje się,że w sytuacji gdy przekazując dowolne treści używamy słów oraz gestów to dla naszych współrozmówców w:

• 7% istotna jest zawartość merytoryczna przekazu wyrażona w słowach,
• 38% liczy się ton głosu i jego modulacja,intonacja,barwa,akcent,wysokość oraz szybkość mówienia,
• 55% o efekcie komunikatu decyduje komunikacja niewerbalna,mimika twarzy,postawa ciała,gestykulacja.

Warto o tym pamiętać i pracować nad naszymi środkami wyrazu,tak byśmy byli jak najbardziej przekonujący.Na początku może się to wydawać sztuczne i nie pasujące do naturalności sytuacji,kiedy to przyjemnie spędzamy czas w towarzystwie bliskich nam osób,ale jeśli podejmiemy pracę nad sobą,to z pewnością docenimy nowe umiejętności,gdy przyjdzie nam udać się do urzędu lub na rozmowę z pracodawcą.Poza umiejętnością formułowania i wyrażania komunikatów,ważna jest również wiedza na temat tego,po co właściwie kierujemy jakiś przekaz do innego człowieka.Powodów dla których komunikujemy się z ludźmi jest wiele,mówimy po to by:

• Wyrazić swoje myśli,pragnienia i uczucia.
• Wymienić różnego rodzaju informacje.
• Uzyskać pomoc,akceptację i wsparcie.
• Zaspokoić swoje potrzeby oraz potrzeby partnera,np.potrzebę bliskości i więzi.
• Określić własną pozycję i wyrazić stosunek wobec partnera.

Widzimy więc,że słowo i gest to realne narzędzia wpływania na ludzi i kształtowania świata według naszych przekonań i pragnień.Potwierdzają to znawcy języka,którzy podkreślają,że komunikat ma tak dużą siłę oddziaływania,ponieważ składa się z kilku warstw:

• Merytorycznej przekazywanie konkretnych faktów i precyzyjnych wiadomości,odbiorca może sprawdzić na tym poziomie naszą wiarygodność i prawdziwość podawanych treści.
• Emocjonalnej poprzez mowę ciała,postawę i tembr głosu wyraża wzajemny stosunek do siebie.
• Autoprezentacji to jak i co mówimy świadczy o tym co myślimy o rozmówcy,ale również forma i treść wypowiedzi świadczą o nas samych.
• Apel nadając wiadomość,mamy określone oczekiwania w stosunku do rozmówcy,chcąc skłonić go do podjęcia pewnych działań.

PRZYKŁAD
Pasażer taksówki zwraca się do kierowcy słowami"Mamy zielone światło".Przyjrzyjmy się znaczeniu tej wypowiedzi w różnych wymiarach:
Treść merytoryczna:Mamy zielone światło.
Emocje:Pasażer uważa,że jestem roztargniony.
Autoprezentacja:Pasażer uważa,że jest lepszym kierowcą ode mnie.
Apel:Muszę niezwłocznie ruszać.
TEMAT DO PRZEMYŚLEŃ
Spróbuj zastanowić się nad tym jakie znaczenia niosą ze sobą na pozór proste komunikaty,przypomnij sobie jakie wiadomości kierowałeś ostatnio do innych i jakie mogły mieć one sens,którego wcześniej nie uświadamiałeś/łaś sobie.W podobny sposób zastanów się nad komunikatami kierowanymi przez innych do ciebie.
Istnieje zestaw umiejętności niezwykle przydatnych w procesie porozumiewania się z drugim człowiekiem.Postawę,w której nastawieni jesteśmy na uważne słuchanie tego co ktoś ma nam do powiedzenia nazywamy aktywnym słuchaniem,a dobre zrozumienie kierowanych do nas treści jest podstawą skutecznego komunikowania.Do umiejętności zapewniających skuteczną wymianę informacji zaliczamy:

• Powtarzanie kluczowych słów słów,które mają naszym zdaniem szczególne znaczenie lub tych,których nie rozumiemy,podkreślając jednocześnie towarzyszące im wrażenia i uczucia.Nie możemy takich powtórzeń stosować zbyt często,ponieważ nasz współrozmówca może pomyśleć,że z niego żartujemy.
• Parafrazowanie czyli wyrażanie treści przekazywanych przez rozmówcę swoimi słowami w celu nakłonienia go do użycia precyzyjniejszych sformułowań i przybliżenia prawdziwego sensu wiadomości.
• Metoda bezpośrednia to proste przyznanie się do niezrozumienia treści wypowiedzi i prośba o wyjaśnienie,tego co jej autor chciał przekazać.
• Zadawanie pytań pomaga w uściśleniu szczegółów wypowiedzi,pytania otwarte niosą ze sobą więcej informacji,natomiast pytania zamknięte pozwalają na uzyskanie konkretnych informacji dotyczących danego zdarzenia.

Umiejętność prowadzenia rozmowy i takiego nawiązywania relacji z innymi,które dają obu stronom poczucie bycia rozumianym jest niezwykle przydatna i to w każdych okolicznościach.Podsumowując temat komunikacji przedstawić możemy kilka zasad,których przestrzeganie sprawi,że będziemy budować relacje oparte na zrozumieniu,a dodatkowo nasi współrozmówcy chętnie będą dzielić się z nami nawet swoimi najgłębszymi spostrzeżeniami.Staraj się w rozmowach prowadzonych na co dzień korzystań przynajmniej z niektórych wskazówek i sprawdź ich skuteczność:

• Zwróć się w kierunku mówiącego,utrzymuj kontakt wzrokowy.
• Zachowaj rozluźnioną i otwartą postawę ciała,bez zakładania rąk,zaciskania pięści itp.
• Potwierdzaj,że słuchasz,tego co mówi twój współrozmówca za pomocą wyrażających zrozumienie słów i wokalizy:tak,rozumiem,aha,yhm.
• Delikatnie zachęcaj rozmówcę do mówienia.
• Upewnij się,czy dobrze rozumiesz rozmówcę,stosując parafrazę,a więc powtórzenia swoimi słowami tego,co ktoś mówi używając zwrotów:"O ile cię dobrze zrozumiałem/łam","Z tego co mówisz rozumiem,że...","Słyszę,że mówisz."
• Odzwierciedlaj uczucia rozmówcy,co sprawia,że czuje się lepiej zrozumiany,a tobie pomaga lepiej go rozumieć,używaj zwrotów:"Mam wrażenie,że...","Zdaje się,że to cię złości,martwi,niepokoi."
• Proś o wyjaśnienie tego,co jest dla ciebie niejasne i niezrozumiałe,mówiąc:"Nie wiem co to znaczy","Czy możesz mi to wyjaśnić","Czy to znaczy,że...","Czy możesz to powtórzyć."

Aktywne słuchanie w pozytywnym rozumieniu oznacza postawę,jaką okazujemy w relacjach z innymi,ale z drugiej strony polega na unikaniu podstawowych błędów w komunikacji,takich jak:

• Przerywanie gdy ktoś mówi.
• Mówienie jednocześnie z drugą osobą.
• Wtrącanie własnych skojarzeń zanim ktoś skończy mówić.
• Kończenie zdań za kogoś.
• Przypisywanie rozmówcy czegoś czego nie powiedział.

Mówiąc o błędach jakie popełniamy w kontaktach z innymi ludźmi,szczególnie tych opartych na rozmowie,wydaje nam się,że wszyscy jesteśmy ich świadomi i bez trudu potrafimy tych wszystkich błędów unikać.Jednak nic bardziej mylnego.Oczywiste prawdy czasami najtrudniej jest wcielić w życie i tak naprawdę prowadząc rozmowę zdarza nam się popełniać proste pomyłki.Przyjrzyjmy się jakie błędy,które określane są mianem barier komunikacyjnych najczęściej pojawiają się gdy ludzie spotykają się i rozmawiają

• Osądzanie:"Postępujesz bardzo nierozważnie..."
• Krytykowanie:"Czy ty naprawdę nic nie rozumiesz..."
• Obrażanie:"To dlatego,że jesteś leniwy..."
• Orzekanie:"Ciebie w ogóle ten temat nie interesuje..."
• Chwalenie się połączone z osądzaniem:"Gdybyś się trochę postarał/a to wyszło by ci  to tak dobrze jak mi..."
• Decydowanie za innych:"Zaczniesz od początku,nie ma sensu się nad tym rozwodzić..."
• Rozkazywanie:"Będziesz to robił w taki sposób jak ci mówię..."
• Grożenie:"Jeśli tego nie zrobisz to..."
• Moralizowanie:"Powinieneś to zrobić..."
• Nadmierne niewłaściwe wypytywanie:"Gdzie,z kim,dlaczego?"
• Uciekanie od cudzych problemów:"To ciekawe,ale posłuchaj co mi się przytrafiło..."
• Doradzanie:"Najlepiej by było gdybyś..."
• Zmienianie tematu:"A tak przy okazji,jaką dyscyplinę sportu uprawiasz..."
• Logiczne argumentowanie:"Możesz dostać lepszą ocenę,ale musisz wykonywać więcej zadań..."
• Pocieszanie:"Wszystko będzie dobrze..."

Lista błędów popełnianych przez nas w trakcie komunikowania się jest naprawdę długa.Dobrze jest je sobie uświadamiać,bo tylko wtedy możemy ich unikać,a nie stanie się to tak po prostu z dnia na dzień.Musimy dołożyć wielu starań,by nie tylko słyszeć ale również słuchać innych.
ĆWICZENIE
Spróbuj teraz sprawdzić swoje umiejętności w zakresie aktywnego słuchania i komunikacji.Twoim zadaniem jest doprecyzowanie treści komunikatów,tak by zachować dobry kontakt z rozmówcą oraz uzyskać pożądane informacje.Zastosuj parafrazę w odniesieniu do treści zdań pochodzących z raportów policyjnych.Możesz używać następujących zwrotów:"Jeśli dobrze zrozumiałem/am to...","Jeśli się nie mylę to twoja opinia wyraża się w stwierdzeniu...","A więc twierdzisz,że..."
1.Dałem sygnał klaksonem,ale nie działał ponieważ został skradziony.
2.Szczury rozmyślnie zjadły tapicerkę mojego samochodu.
3.W pewnym momencie drzewo dostało się pomiędzy kabinę ciężarówki,a przyczepę.
4.Budka telefoniczna zbliżała się,kiedy próbowałem zjechać to uderzyła w mój przód.
5.Wiedziałam,że pies jest zazdrosny o auto,ale gdybym wiedziała,że coś się stanie nie prosiłabym go by prowadził.
Kolejne ćwiczenie pomoże ci dostrzec różnicę w stosowaniu pytań otwartych i pytań zamkniętych.Tych dwóch rodzajów pytań używamy w zależności od efektów jakich oczekujemy.W sytuacji,gdy zależy na uzyskaniu jak największej ilości informacji połączonej z dodatkowym przekazaniem nam przez współrozmówcę jego odczuć stosujemy pytania otwarte,natomiast gdy chcemy otrzymać szczegółowe,precyzyjne informacje najlepiej użyć pytań zamkniętych.
ĆWICZENIE
Do wykonania ćwiczenia wystarczą dwie osoby.Na kartkach zapisujemy imię i nazwisko,nazwę lub pseudonim dowolnie wybranej znanej osoby.Może to być aktor,polityk,muzyk,postać historyczna lub bohater bajki.Następnie kartkę umieszczamy na plecach partnera,to samo robi partner.Teraz naszym zadaniem jest odgadnięcie postaci zapisanej na kartce,umieszczonej na naszych plecach,jednak możemy zadawać jedynie pytania zamknięte tzn.takie na które odpowiedź brzmi"tak"lub"nie".Ćwiczenie to poza dobrą zabawą,jest okazją do przetrenowania naszej zdolności celowego zadawania pytań i uzyskiwania niezbędnych informacji.
Często przeszkodą w osiągnięciu porozumienia i w budowaniu dobrych relacji z innymi ludźmi jest nasza skłonność do oceniania i etykietowania.Potrafimy na podstawie niewielu informacji wyciągać wnioski na temat osób z którymi nawiązujemy relacje.Wystarczy krótka rozmowa byśmy z dużym przekonaniem wypowiadali się o jej charakterze,upodobaniach i okazywanych postawach.W dużej mierze odpowiada za to tzw.efekt pierwszego wrażenia.Musimy sobie uświadomić,że nie mamy wpływu na pojawienie się pierwszego wrażenia.Tak czy inaczej ulegniemy jego sile.W ciągu czterech minut rozmowy z drugim człowiekiem tworzymy sobie osąd na jego temat:

• Kilka pierwszych sekund,to ocena pod kątem płci,wieku,atrakcyjności i podobieństwa do kogoś znanego.
• Następne pół minuty to analiza barwy głosu,mowy ciała,już na tym etapie możemy odczuć sympatię lub antypatię w stosunku do naszego rozmówcy.
• W następnej kolejności zwracamy uwagę na to,czy osoba jest spięta,czy rozluźniona,czy jest uprzejma i tolerancyjna,czy przemądrzała i uparta,czy jest szczera i otwarta,czy też może coś ukrywa.
• Po czterech minutach,pomimo tego,że nadal nie mamy zbyt wielu informacji na temat osoby z którą rozmawiamy,wydaje nam się,że możemy dużo o niej powiedzieć i to bez żadnych wątpliwości.

Powinniśmy być świadomi,jak wielkie znaczenie ma efekt pierwszego wrażenia.Z jednej strony dbać musimy o to by nie wyciągać zbyt pochopnych wniosków na temat postępowania innych ludzi,ale również warto zwracać uwagę na wpływ naszego wyglądu i zachowania na inne osoby.Istnieje konstrukcja wypowiedzi,która pomaga na takie formułowanie komunikatów,by uniknąć oceniania i etykietowania ludzi do których się zwracamy.Konstrukcję tę określamy jako"Komunikat typu Ja",który jest przeciwieństwem"Komunikatu typu Ty".Niestety najczęściej zwracając się do innych używamy"Komunikatu typu Ty",w którym ze swojej bezpiecznej strefy kierujemy słowa wprost do wnętrza rozmówcy.Jak już mówiliśmy w wypowiedzi takiej zawarta jest ocena,wyrażająca się zazwyczaj w określeniach"jesteś dobry/zły,w porządku/nie w porządku."Jeśli chcemy nawiązywać z ludźmi autentyczne relacje oparte na wzajemnym zrozumieniu starajmy się formułować nasze wypowiedzi w oparciu o"Komunikat typu Ja",gdzie prosto ze swojego wnętrza przemawiamy do bezpiecznej strefy drugiej osoby.Cała forma wypowiedzi opiera się na wyrażeniu swoich odczuć i emocji związanych z daną sytuacją oraz z zachowaniem innych osób.Schemat takiej wypowiedzi możemy przedstawić na przykładzie konkretnego zdania:"Bardzo mnie irytuje(wyrażamy uczucia)gdy spóźniasz się na nasze zajęcia(opis zdarzenia wywołującego określone reakcje),ponieważ czekając na Ciebie z całą grupą tracimy cenny czas,w którym moglibyśmy wiele zrobić(podajemy skutek negatywnego zachowania),dlatego proszę byś już od następnych zajęć pojawiał się na nich punktualnie(nasze oczekiwania co do zmiany niepożądanego zachowania)."Staraj się korzystać z takiej konstrukcji wypowiedzi,szczególnie gdy to,co masz do powiedzenia jest reakcją na zachowanie innej osoby,do którego to zachowania odnosisz się krytycznie.Oczywiście na początku może wydawać się to trochę nienaturalne i trącące technikami manipulacji,ale gdy będziesz posługiwał się tą formą przekazu dłużej to docenisz jej pozytywne strony.
ĆWICZENIE
To ćwiczenie pomoże ci utrwalić umiejętność budowania"Komunikatu typu Ja".Zamień podane sformułowania na"Komunikat typu Ja":
1.Nie obchodzi mnie to,że nie miałeś czasu.Masz posprzątać ten pokój.
2.Nie bądź taki uparty i tak nie pojedziemy na wycieczkę.Przecież wiesz,że nie mamy z kim zostawić psa.
3.Niczego dobrego się po tobie nie spodziewałem.Wiedziałem,że zawalisz tę pracę.