ABC pracownika z niepełnosprawnością

Osoby z niepełnosprawnością stanowią szczególną kategorię pracowników,dlatego też przepisy prawa,poprzez odmienną regulację niektórych uprawnień i obowiązków pracowniczych dla tych osób,mają ułatwić im funkcjonowanie na rynku pracy.Warto wiedzieć,że system tworzony ustawami z lat 1991 i 1997,motywujący do zatrudnienia osób z niepełnosprawnością,był mało skuteczny i nie działał w interesie niepełnosprawnego.Powodował różnego typu poczynania nastawione na zysk pracodawców.Ponadto jednostki budżetowe przez wiele lat w ogóle zwolnione były z obowiązku zatrudniania osób z niepełnosprawnością.Problemem pozostaje nadal niestabilność prawa i mnogość przepisów.Przykładem jest choćby najważniejsza ustawa dla niepełnosprawnych pracowników,czyli Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych(Dz.U.z 1997 r.Nr 123 poz.776,Nr 160 poz.1082,z 1998 r.Nr 99 poz.628,Nr 106 poz.668,Nr 137 poz.887,Nr 156 poz.1019,Nr 162 poz.1118 i poz.1126,z 1999 r.Nr 49 poz.486 Nr 90 poz.1001,Nr 95 poz.1101,Nr 111 poz.1280,z 2000 r.Nr 48 poz.550,Nr 119 poz.1249,z 2001 r.Nr 39 poz.459,Nr 100 poz.1080,Nr 129 poz.1444,Nr 154 poz.1792 i 1800,z 2002 r.Nr 169 poz.1387,Nr 200 poz.1679 i 1683,Nr 241 poz.2074,z 2003 r.Nr 7 poz.78 i tak do 1 stycznia 2009 r.uchwalono w sumie ponad 50 zmian ustawy!)Ostatnie zmiany w polskiej ustawie powstały w wyniku wydania rozporządzenia Komisji(WE)nr 800/2008 z 6 sierpnia 2008 r.uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art.87 i 88 Traktatu(ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych)(Dz.U.UE L z 2008 r.nr 214 poz.3).Te zmiany uwzględniające przepisy unijne zostały zawarte w Ustawie z 5 grudnia 2008 r.o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych(Dz.U.z 2008 r.Nr 237 poz.1652).Mnogość przepisów sprawia,że pracodawcy i osoby z niepełnosprawnością gubią się w tym legislacyjnym gąszczu.
Osoby z niepełnosprawnością w liczbach:
Zbiorowość osób z niepełnosprawnością w wieku produkcyjnym(18-59/64 lata)liczyła 2192 tys.osób.Pośród nich znajdowało się 516 tys.osób aktywnych zawodowo(451 tys.pracujących i 66 tys.bezrobotnych)oraz 1676 tys.osób biernych zawodowo.W populacji osób w wieku produkcyjnym aktywnych zawodowo było 23,5%,a pracujących-20,6%.Stopa bezrobocia,określająca udział bezrobotnych pośród aktywnych zawodowo,wynosiła 12,8 %.Znacznie wyższy współczynnik aktywności zawodowej i wskaźnik zatrudnienia występował wśród mężczyzn(odpowiednio 19,9% i 17,5%)niż wśród kobiet(odpowiednio 10,6% i 9,3%).Stopa bezrobocia wśród kobiet była identyczna jak wśród mężczyzn(wynosiła 12,4%).Sytuacja na rynku pracy osób z niepełnosprawnością jest znacznie trudniejsza niż osób sprawnych.W II kw.2008 r.współczynnik aktywności zawodowej osób sprawnych w wieku produkcyjnym wynosił 74,2%,podczas gdy niepełnosprawnych-23,5%.Wskaźnik zatrudnienia wynosił odpowiednio 69,0% i 20,6%,zaś stopa bezrobocia-7,0% i 12,8%.W zbiorowości osób w wieku produkcyjnym udział osób ze znaczną niepełnosprawnością jest znacznie mniejszy,przy wyraźnie wyższym odsetku osób z niepełnosprawnością lekką(odsetki wynosiły odpowiednio:18,5%,39,6% i 41,9%).W II kw.2008 r.wśród osób z niepełnosprawnością w wieku produkcyjnym aktywnych zawodowo było 55,7% z lekkim stopniem niepełnosprawności,37,5% z umiarkowanym oraz 6,8% ze znacznym.Wśród osób pracujących udziały te kształtowały się następująco:57,0%,36,0% i 7,0%.Stopień niepełnosprawności z natury rzeczy różnicuje aktywność zawodową osób z niepełnosprawnością.Współczynnik aktywności zawodowej osób z niepełnosprawnością w wieku produkcyjnym ze znacznym stopniem niepełnosprawności wynosił 8,4% z umiarkowanym-22,1%,zaś z lekkim-31,7%.Osoby z niepełnosprawnością nie są tak dobrze wykształcone jak osoby sprawne.W II kw.2008 r.wykształcenie co najmniej średnie miało 32,4% osób z niepełnosprawnością w wieku produkcyjnym(wobec 58,1% dla osób sprawnych).Wykształceniem wyższym legitymowało się zaledwie 5,7% osób z niepełnosprawnością(wobec 18,9% dla osób sprawnych),a 27,3 miało jedynie wykształcenie gimnazjalne,podstawowe bądź niepełne podstawowe(wobec 12,8% dla osób sprawnych).Wykształcenie zasadnicze miało aż 40,3% osób z niepełnosprawnością w wieku produkcyjnym(wobec 29,1% dla osób sprawnych).W II kw.2008 r.pracowało 489 tys.osób z niepełnosprawnością w wieku 15 lat i więcej,w tym 451 tys.osób w wieku produkcyjnym.Wśród pracujących osób z niepełnosprawnością przeważali mężczyźni(313 tys.osób,w tym 297 tys.w wieku produkcyjnym).Liczba pracujących zamieszkałych w miastach była wyższa niż na wsi(294 tys.mieszkańców miast,w tym 279 tys.w wieku produkcyjnym).Mieszkańcy miast stanowili 60,1% ogółu pracujących osób z niepełnosprawnością,a w przypadku zbiorowości osób w wieku produkcyjnym ich udział wynosił 61,9%.W przypadku osób w wieku produkcyjnym więcej jest pracowników najemnych(67,4%),a mniej pracujących na własny rachunek i pracodawców(22,8%,w tym 2,2% stanowili pracodawcy)oraz pomagających członków rodzin(9,8%),co potwierdza silniejszy związek z rolnictwem osób starszych(słabiej wykształconych).W sektorze prywatnym zatrudnionych było 77,6% osób z niepełnosprawnością pracujących w charakterze pracowników najemnych,podczas gdy w publicznym-22,4%(w przypadku osób w wieku produkcyjnym udziały te wynosiły odpowiednio 78,3% i 21,7%).Większość pracujących osób z niepełnosprawnością w wieku 15 i więcej lat stanowili pracownicy najemni-w II kw.2008 r.64,6%,jednak znaczące są także odsetki osób pracujących na własny rachunek i pracodawców(24,4%,w tym 2,5% stanowili pracodawcy)oraz pomagających członków rodzin(11,0%),co wynika z tego,że znaczna część osób z niepełnosprawnością pracuje w rolnictwie indywidualnym.Bardzo niepokojący jest fakt,że renta z tytułu niezdolności do pracy była głównym źródłem utrzymania aż dla 65% osób z niepełnosprawnością w wieku produkcyjnym.Według danych z 2008 r.pracowało 451 tysięcy osób z niepełnosprawnością.167 tysięcy osób z niepełnosprawnością znajdowało zatrudnienie w zakładach pracy chronionej,a 39 tysięcy na otwartym rynku pracy.Współczynnik aktywności zawodowej oraz wskaźnik zatrudnienia niepełnosprawnych w Polsce jest trzykrotnie niższy niż dla ludności ogółem.Z drugiej strony,w Polsce jest ok.2 mln podmiotów gospodarczych,w których w ogóle nie zatrudnia się osób z niepełnosprawnością.Dla ludzi z niepełnosprawnością praca jest nie tylko drogą do usamodzielnienia ekonomicznego i poprawy warunków bytu,ale także zasadniczym sposobem integracji z otoczeniem.Jej brak natomiast stanowi najistotniejszą barierę właściwego funkcjonowania w społeczeństwie.